Rekonstrukcja więzadła krzyżowego przedniego (ACL) jest jedną z najczęstszych operacji kolana przeprowadzanych w Polsce. Uraz ten obejmuje zarówno sportowców zawodowych jak i osoby pragnące uprawiać sport rekreacyjnie. Najczęściej dotyczy on sportowców, którzy podczas treningu wykonują dużo obrotów i zwodów (m.in piłka nożna, koszykówka, rugby). Często urazom takim ulegają osoby jeżdżące na nartach. Ryzyko zerwania tego więzadła jest od 2.4 do 9.7 razy większe u kobiet niż u mężczyzn trenujących te same dyscypliny sportowe.
Zerwanie więzadeł krzyżowych ACL
Zerwanie więzadła ACL to najczęściej występująca kontuzja kolana, dotycząca nie tylko zawodowych sportowców. Często spotykana jest ona również u osób o nieodpowiednim przygotowaniu do aktywności fizycznej, powodująca niezwykle silny ból w tej okolicy oraz zmniejszoną ruchomość stawu kolanowego.
Ta dolegliwość wiąże się z całkowitym przerwaniem struktury stawu, który wymaga podjęcia odpowiedniego leczenia. Jest to ważny aspekt, ponieważ więzadła ACL te nie ulegają regeneracji wraz z upływem czasu. Co warto wiedzieć o tej kontuzji i gdzie udać się po pomoc?
Więzadła krzyżowe- gdzie się znajdują i jakie jest ich zadanie?
W naszym kolanie zlokalizowanych jest aż jedenaście więzadeł, które odpowiadają między innymi za prawidłową pracę i stabilizację tego układu w naszym ciele. Więzadła krzyżowe w ogólnym ujęciu możemy podzielić na przednie i tylne. Pierwsze z nich, czyli ACL, skutecznie zapobiegają przesuwaniu się kości udowej do kości piszczelowej.
Zerwanie ACL może obejmować zarówno częściowe, jak i również całkowite zerwanie wiązadeł, w zależności od stopnia urazu:
- I stopień- obejmuje naciągnięcie włókien.
- II stopień- obejmuje naderwanie włókien.
- III stopień- dotyczy całkowitego zerwania włókien.
Niezależnie od zakresu, możliwe jest wystąpienie krwiaka w obrębie uszkodzonego obszaru. Zerwanie więzadła krzyżowego ACL jest nie tylko bolesną, ale również bardzo problematyczną kontuzją. Niesie z sobą konieczność wdrożenia odpowiedniego leczenia oraz rehabilitacji. Może powodować znaczne utrudnienia w ruchomości i stabilizacji stawu. Dlatego też w tym przypadku konieczne jest podjęcie odpowiedniego leczenia obejmującego różne metody.
Zerwanie więzadła krzyżowego ACL- przyczyny i objawy
Zerwanie ACL to najczęściej występujący uraz, do którego dochodzi w momencie nadmiernego wykręcenia, lub w mocnym przeproście stawu kolanowego. Z taką sytuacją spotkamy się najczęściej podczas uprawiania sportów, między innymi podczas lądowania z wyskoku, mocnego przerostu kolana, a także podczas zmiany kierunku biegu i w wielu innych sytuacjach. Stąd też jest to przypadłość dotycząca najczęściej zawodowych i amatorskich sportowców, choć nierzadko dotykają one również innych osób, podczas wykonywania codziennych aktywności.
Najbardziej charakterystycznymi objawami zerwania ACL są:
- mocny i przeszywający ból,
- niższy zakres ruchu stawu,
- wrażliwość na ucisk,
- uczucie niestabilności kolana,
- obrzęk w okolicy stawu kolanowego pojawiający się po kilku godzinach od wystąpienia kontuzji.
Techniki operacyjne i metody rekonstrukcji ACL
Metoda 1. Operacja przeszczepienia więzadła
Istnieje wiele technik operacyjnego leczenia urazów ACL. Celem operacji jest zastąpienie uszkodzonego więzadła przeszczepem, który przejmuje funkcje kinetyczną zerwanego więzadła. Można taki przeszczep pobrać z tkanki własnej pacjenta (autograf) albo od dawcy (allograf). Rekonstrukcje ACL można wykonać również przy użyciu sztucznego materiału. Autograf można pobrać ze ścięgna mięśnia smukłego i półścięgnistego (najczęściej wybierana metoda), mięśnia prostego uda lub z więzadła rzepki.
Metoda 2. Internal Bracing
Istnieje jeszcze jedna metoda rekonstrukcji ACL – Internal Bracing. Polega ona na wprowadzeniu do więzadła specjalnej „nici” stabilizującej, dzięki której możliwe jest doszycie uszkodzonej struktury do anatomicznego miejsca jej przyczepu. Niestety Internal Bracing może być wykonany tylko w przypadku tych pacjentów, u których mówimy o oderwaniu więzadła od przyczepu kostnego (górnego lub dolnego). Osoby z więzadłem krzyżowym przednim zerwanym np. w połowie długości tej struktury nie mają niestety szans na rekonstrukcję tą metodą.
Rehabilitacja po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego
Udana operacja to dopiero połowa sukcesu, najistotniejsza w procesie leczenia jest odpowiednio szybko podjęta rehabilitacja. Postępowanie fizjoterapeutyczne różni się w zależności od wybranej techniki operacyjnej. Jednak niezależnie od metody, poszczególne etapy rehabilitacji po rekonstrukcji ACL powinny być ZAWSZE dobrane indywidualnie dla każdego pacjenta. Średni czas powrotu do pełnej sprawności wynosi od 6 do 12 miesięcy. Czasami jednak zdarza się, że okres ten trwa dłużej, a wpływ na niego może mieć wiele czynników, m.in. :
- wiek pacjenta,
- współistniejące uszkodzenia (np. zerwanie więzadła pobocznego, uszkodzenie łąkotki, chrząstki itp.),
- poziom wytrenowania pacjenta (zawodowiec/ amator/ osoba nie uprawiająca przed urazem regularnej aktywności sportowej),
- czas podjęcia fizjoterapii po operacji,
- poziom siły mięśniowej oraz zakres ruchomości stawu kolanowego przed rekonstrukcją,
- podejście pacjenta do rehabilitacji i jego motywacja do powrotu do sprawności,
- odpowiednie odżywianie i regeneracja,
- wystąpienie powikłań śród- i pooperacyjnych,
- inne.
Etapy rehabilitacji po operacji rekonstrukcji ACL
I etap – Rekonwalescencja
To etap bezpośrednio po operacji, trwający od 0 do około 2 tygodni. To okres, którego głównym celem jest redukcja obrzęku, przywrócenie prawidłowej biomechaniki stawu kolanowego (zwłaszcza uzyskanie pełnego wyprostu/ przeprostu) oraz nauka prawidłowego chodu i obciążania kończyny operowanej (jeśli nie ma przeciwwskazań do obciążania w tym okresie). Celem tego etapu jest również nauka aktywacji mięśnia czworogłowego uda.
II etap – Rozszerzanie zakresu ruchu
Trwa od 2 do 12 tygodni. W tym czasie naszym celem jest uzyskanie pełnego wyprostu i zgięcia powyżej 130 stopni. W trakcie tego etapu pacjent zaczyna również pracować nad wzmocnieniem wszystkich mięśni kończyny operowanej, jeździć na rowerku stacjonarnym oraz ćwiczyć propriocepcję.
III etap – Uzyskanie pełnego zakresu ruchomości
Trwa od 3 do 6 miesięcy. W tym okresie pacjent powinien już mieć prawidłowy zakres ruchomości oraz pełną siłę i moc mięśniową nogi operowanej. Na tym etapie celem jest również powrót do truchtu i ćwiczeń ukierunkowanych na daną dyscyplinę sportową (uprawianą przed operacją).
IV etap – Powrót do pełnej sprawności
To etap trwający od 6 miesięcy, aż do pełnego powrotu do sportu/ aktywności sprzed operacji więzadła krzyżowego. Podczas tego okresu pacjent stopniowo wraca do sportu, zaczynając od treningów w niepełnym wymiarze, początkowo bez kontaktu z innymi graczami – a na rozgrywaniu meczów i udziału w zawodach kończąc.
Rehabilitacja pod okiem specjalisty
Rehabilitacja po rekonstrukcji więzadła krzyżowego przedniego ACL to proces, który rozpoczyna się jeszcze przed wykonaniem operacji. Sposób przygotowania pacjenta do zabiegu – jego świadomość, motywacja i stopień wytrenowania przed operacją mają ogromny wpływ na czas powrotu do pełnej sprawności. Plan i zabiegi fizjoterapeutyczne zależą między innymi od wyboru techniki operacyjnej. Natomiast zawsze powinien być odpowiednio dobrany i indywidualnie modyfikowany dla każdego pacjenta.
W obecnych czasach nie trudno wyszukać w Internecie protokoły postępowania oraz przykładowe ćwiczenia rehabilitacyjne po zabiegu rekonstrukcji ACL. Należy jednak pamiętać, że co innego oznacza i inaczej będzie wyglądał powrót do pełnej sprawności zawodowego koszykarza, a inaczej osoby na co dzień pracującej za biurkiem.
Nie próbujmy rehabilitować się na własną rękę a zaufajmy osobom wykwalifikowanym w tej dziedzinie. Niepoprawnie przygotowany proces rehabilitacji sprawia, że 3 miesiące od operacji możemy znów poczuć ból w kolanie lub inne nieprzyjemne dolegliwości. Jeśli chcesz skonsultować swoją sytuację, umów się na wizytę w naszym Centrum Rehabilitacji.